De kansen van La Roja

Het WK buiten Nederland meemaken heeft een paar nadelen. Eén daarvan is dat de partijen op een – voor een anti-ochtendmens als ik – klotetijdstip beginnen. Nederland trapt bijvoorbeeld twee keer om half acht ’s ochtends af. Een ander nadeel is dat niet alle wedstrijden op tv te zien zijn. Het open kanaal heeft de rechten voor de helft van de duels. In al hun wijsheid hebben de verantwoordelijken bedacht dat ze Nederland-Denemarken niet gaan uitzenden. Die wedstrijd kan ik op internet bekijken, maar ik heb niet zo veel zin om de bal te zoeken tussen de dode pixels. Ik vrees dat ik de oplossing buiten de deur moet zoeken.

Gelukkig ben ik dit keer verlost van de Oranjegekte. Hier heb ik nog geen enkele versierde straat gezien. De idioterie is er niet minder om. Je wordt helemaal doodgebombardeerd met het ‘Mundial’, op een manier die nog veel meer schaamteloos commercieel is. Over de inhoud gaat het, in ieder geval op tv, maar zelden.
Ik heb Leticia besmet met het WK-virus. Ze is behoorlijk enthousiast en ze begint al nerveus te worden voor de wedstrijden van Chili. Voor een theoretische verhandeling over voetbal kan ik echter niet bij haar terecht. Ze is er nog steeds van overtuigd dat Chili bij het WK van 1998 op de derde plaats eindigde… Afijn, omdat ik mijn opgekropte kennis ergens kwijt moet, komt hier een beschouwing over het Chileense team. Wie weet kunnen jullie er met het oog op een WK-pool je voordeel mee doen.

SANTIAGO DE CHILI – Het Chileense voetbal is bezig aan een wederopstanding. Na de WK-eindronde van 1998 – waarin Chili in de achtste finale werd uitgeschakeld door Brazilië – belandde de nationale ploeg in een diep dal. Het team verzamelde meer rode kaarten dan punten. Het dieptepunt werd bereikt tijdens de kwalificatiereeks voor het WK van 2002. Chili won slechts drie van zijn achttien partijen en eindigde als tiende en laatste, nog achter de continentale voetbaldwergen Bolivia en Venezuela.

Hoe anders is de situatie nu. Het land blaakt van trots over de prestaties van de nationale ploeg. Werd de WK-voorronde eerst ‘eleminatorias’ genoemd, nu spreekt iedereen over ‘clasificatorias’. De man die verantwoordelijk wordt gehouden voor de euforische stemming, is een Argentijn. Marcelo Bielsa is sinds twee jaar bondscoach. Bielsa kende een stroeve start, maar sinds halverwege 2008 lijkt alles te lukken. Hoogtepunt was de 1-0 thuiszege op Argentinië, de eerste keer dat Chili in een WK-kwalificatieduel won van de grote buur. Onder leiding van de 54-jarige Argentijn steeg Chili van de 47ste plek op de FIFA-wereldranglijst naar de 18de plaats. Bij een enquete onder de Chileense bevolking werd de vraag gesteld aan wie het succes van de nationale ploeg te danken was. 77 Procent van de ondervraagden noemde de naam van Bielsa.

Meer nog dan de cijfers spreekt de manier waarop Bielsa het aanzien van het Chileense voetbal heeft veranderd tot de verbeelding. Sinds zijn aantreden speelt Chili aanvallend combinatievoetbal in een merkwaardige 3-3-1-3 formatie, met doorgaans niet meer dan vier, maximaal vijf verdedigend ingestelde spelers. De ploeg domineert wedstrijden en laat tegenstanders nauwelijks van hun eigen helft afkomen, ook in uitwedstrijden.

Bielsa heeft openlijk verklaard het Ajax van Van Gaal als voorbeeld te beschouwen. De Argentijn vertoont verschillende overeenkomsten met de huidige trainer van Bayern München. Beiden zijn theoretici voor wie het systeem heilig is. Beiden stellen het collectief centraal en hebben weinig op met vedetten. Voor beiden was het WK van 2002 de grootste nachtmerrie in hun carrière. Bielsa werd als coach van een Argentijns sterrenensemble roemloos in de groepsfase uitgeschakeld, Van Gaal slaagde er met Oranje niet eens in Japan en Zuid-Korea te bereiken. Bielsa mocht na dat voor Argentinië rampzalig verlopen toernooi overigens aanblijven en veroverde in 2004 met zijn land de Olympische voetbaltitel.

Bielsa’s wordt El Loco, de gek, genoemd. Die bijnaam heeft hij te danken aan zijn ondoorgrondelijkheid, zijn obsessieve manier van werken en zijn onorthodoxe aanpak. Van hem is bekend dat hij fanatiek voetbalvideo’s kijkt. Hij meet doorgaans met passen de afmetingen van het voetbalveld uit voordat hij zijn basiselftal samenstelt. Hij introduceerde bij de Argentijnse selectie verschillende trainingstijden voor spelers uit verschillende linies. Met zijn onafscheidelijke aantekeningenmap onder de arm ijsbeert hij in zichzelf gekeerd over het veld. Op juichen voor een doelpunt wordt hij zelden betrapt, op lachen evenmin.

Met Van Gaal deelt Bielsa een merkwaardige omgang met de pers, hoewel de aard van die afwijking totaal anders is. Waar Van Gaal arrogant en agressief overkomt en voortdurend de confrontatie zoekt, maakt Bielsa de indruk van een autist. Hij communiceert vrijwel alleen via persconferenties met de media. Op die bijeenkomsten zit hij doorgaans naar beneden te staren en vrijwel onverstaanbaar in de microfoons te mompelen. Ook na klinkende overwinningen zit hij er in zichzelf gekeerd bij.

Bielsa heeft Chili niet alleen op tactisch gebied een metamorfose doen ondergaan,. Hij heeft het nationale team ook mentaal sterker gemaakt. Dat werd duidelijk in de wedstrijden tegen op papier sterkere tegenstanders als Argentinië en Paraguay. Daarin bleef Chili negentig minuten lang ontzettend geconcentreerd voetballen en gaf geen kans weg. Tegen Colombia boog de ploeg onder grote druk een achterstand om in een voorsprong.

De laatste keer dat Chili deelnam aan een WK was in 1998. De ploeg van destijds wordt vaak vergeleken met die van nu. Het grote verschil is dat Chili in Frankrijk vooral afhankelijk was van zijn twee topspitsen, Marcelo Salas en Ivan Zamorano. De huidige generatie ontbeert sterren als SaZa. Bielsa heeft een collectief gesmeed zonder grote namen. De meeste spelers verdienen hun geld buiten Chili bij Europese middenmoters zoals Bayer Leverkussen, Udinese en Zaragoza.

Eén speler heeft het in zich een grote vedette te worden. Rechtsbuiten Alexis Sanchez is de man die zich tijdens de kwalificatiereeks het meest heeft onderscheiden. Zijn bijnaam is ‘el Niño Maravilla’, de wonderjongen. De 22-jarige Sanchez is een snelle en technisch vaardige speler die een aantal belangrijke doelpunten heeft gemaakt en – vrij ongewoon voor een buitenspeler – veel ballen verovert. Hij speelt bij Udinese, maar als we de Chileense pers moeten geloven wordt hij na het WK verkocht aan een Europese topclub. AS Roma, Liverpool en Olympique Lyon zouden interesse in hem hebben.

Twee andere jongens om rekening mee te houden zijn Humberto Suazo en Jorge Valdivia. Suazo, die vanwege zijn grappige kale kop ‘de fopspeen’ wordt genoemd, is een spits die de ballen er gemakkelijk inlegt. Op het eerste gezicht is hij een dikkig, traag ogend mannetje. Hij heeft echter maar heel weinig ruimte nodig om een doelpunt te maken. In de Chileense pers wordt erg de nadruk gelegd op het feit dat Suazo topscorer was in de Zuid-Amerikaanse kwalificaties. Die titel zegt in mijn ogen niet zo veel. Hij maakte tien doelpunten in achttien wedstrijden, niet bijzonder veel voor een spits. Suazo is een prima targetman voor het team, maar het afgelopen halfjaar heeft hij bij Zaragoza in de Spaanse competitie niet getoond dat hij internationaal gezien een topaanvaller is.

Valdivia speelt waarschijnlijk als nummer tien, de man achter de spitsen. Ik zeg ‘waarschijnlijk’ omdat het ook mogelijk is dat Matias Fernandez speelt. Tot een halfjaar geleden stond Fernandez niet ter discussie op die positie. Hij heeft echter bij Sporting Lissabon een ontstellend slecht seizoen doorgemaakt, terwijl Valdivia erg goed heeft gespeeld. Met tweeënhalve assist en een doelpunt leidde hij Chili zo’n beetje in z’n eentje naar de zege in Colombia, waarmee het team zich kwalificeerde voor het WK.
Als spelverdeler heeft Valdivia een magistraal overzicht. Daaraan heeft hij de bijnaam ‘El Mago’, de tovenaar, te danken. Hij zou bij een club in Europa moeten spelen, ware het niet dat hij zich in een eerder stadium van zijn loopbaan wat vreemd heeft gedragen en zodoende in het Midden-Oosten is beland. Daar verdient hij zo veel geld, dat geen enkele andere club aan zijn salariseisen kan en wil voldoen.

Als het team op dezelfde manier speelt als in de kwalificatiereeks, zal Chili absoluut geen grijze muis vormen op dit WK. Tim Vickery, deskundige op het gebied van Zuid-Amerikaans voetbal voor de BBC, schrijft: ‘From an idealistic point of view, the most interesting South American team in South Africa will be Chile.’ Chili biedt een frisse, aanvallende speelstijl met combinatievoetbal over de vleugels, het soort voetbal dat Nederland zou willen spelen. Anders dan de meeste ploegen in Zuid-Afrika gokt de ploeg niet op zijn fysieke kracht, counters en dode spelmomenten.

Daarmee wil ik niet zeggen dat Chili wereldkampioen wordt. Er zijn verschillende redenen te bedenken waarom La Roja niet ver gaat komen. De eerste is dat het team met hetzelfde euvel kampt als het Nederlands elftal: het komt op verdedigend vlak te kort. Achterin staan een paar jongens uit de eigen competitie. Die zijn een niveau minder dan de middenvelders en aanvallers. Vooral in de lucht is ‘La Roja’ kwetsbaar. De Chileense verdedigers zijn over het algemeen een stuk kleiner dan hun tegenstanders.
Met zo weinig individuele defensieve kwaliteit krijgt Bielsa’s tactiek kamikaze-achtige trekjes. Hij stelt doorgaans slechts vier verdedigend ingestelde spelers op, uniek – sommigen zeggen naïef – in het moderne voetbal. Tegen zwakke tegenstanders kan Chili de opponent vastzetten op eigen helft, maar tegen sterkere opponenten komt de ploeg bij de tegenaanval in de problemen. Vooral in de uitwedstrijd tegen Brazilië kwam dat aan het licht. Bij fasen werd de Chileense verdediging overlopen door de Brazilianen.
Een ander gevaar dat op de loer ligt, is wat hier met een prachtig eufemisme ‘indisciplina’ wordt genoemd. Concreter: de neiging om als het tegenzit – dat is niet eens een noodzakelijke voorwaarde – ongecontroleerd te gaan schoppen. Het is een duivel die maar moeilijk uitgedreven kan worden. Bielsa heeft de boel redelijk onder controle gekregen, maar ondanks dat eindigde Chili de kwalificatiereeks onderaan in het continentale fair-play klassement. Zoveel gele en rode kaarten kan de ploeg in een toernooi opbreken.
Chili is ook berucht om de wantoestanden buiten de lijnen die de sfeer binnen het team verzieken. Vooralsnog is daarover niets uitgelekt. Of dat komt omdat de stemming goed is of omdat Bielsa de boel hermetisch gesloten houdt zodat er niets uitlekt, is onduidelijk.

Weinig landen hebben zo’n onfortuinlijke voorbereiding gehad op het WK als Chili. De Chileense bond slaagde er nauwelijks in oefenwedstrijden van enig niveau te regelen. En als dat lukte, dan gingen ze niet door. Chili zou het tegen Duitsland opnemen, maar kort voor dat duel vond de Duitse doelman het tijd om voor de trein te springen. Begin maart zou Chili op een dag tegen zowel Noord-Korea als Costa Rica spelen, maar een paar dagen ervoor gooide de aardbeving roet in het eten. Een oefenpartij tegen Israel ging wel door, maar werd gespeeld in zo’n dichte mist dat Bielsa z’n eigen ploeg amper aan het werk kon zien. Sinds het einde van de kwalificaties heeft de nationale selectie maar twee serieuze wedstrijden gespeeld, tegen Slowakije en Mexico.
Over het belang van oefenwedstrijden valt te twisten. Een concreter probleem is de blessure van Humberto Suazo, de enige echte spits in de selectie. De medische termen begrijp ik niet helemaal, maar volgens mij heeft hij een scheurtje in z’n hamstrings. Waarschijnlijk is hij niet op tijd fit voor de eerste – en belangrijkste – wedstrijd, tegen Honduras. In mijn ogen heeft Bielsa een fout gemaakt door geen extra spits op te roepen. De consequentie is dat Chili z’n eerste wedstrijd moet spelen zonder een echte targetman in de gelederen. Er wordt gespeculeerd over Valdivia of Sanchez in de punt van de aanval. Dat zou te vergelijken zijn met Wesley Sneijder of Eljero Elia in de spits van het Nederlands elftal.

Misschien wel het belangrijkste probleem waar Chili mee te kampen heeft is de loting. La Roja zit in poule H, met Honduras, Zwitserland en Spanje. Algemeen wordt aangenomen dat Spanje eerste wordt en dat de andere landen strijden om de tweede plaats. Chili moet Honduras wel aankunnen en ook Zwitserland is geen onoverkomelijke hindernis. Met uitzeges op Denemarken en Slowakije heeft Chili in het afgelopen jaar aangetoond dat het Europese ploegen kan verslaan. Doorgaan naar de tweede ronde moet kunnen.
Het probleem zit in de achtste finales. Daarin zou Chili het moeten opnemen tegen de nummer één (aangenomen dat Chili tweede wordt in de poule) van poule G. Dat is Brazilië of Portugal. Brazilië is de angstgegner van Chili. De laatse vier onderlinge ontmoetingen heeft Chili allemaal verloren. Het doelsaldo over die partijen is 16-3 in het nadeel van Chili. Dat wordt dus een zo goed als onmogelijke klus. Het resultaat van een partij tegen Portugal is moelijker te voorspellen, maar ik vrees dat ook dat land – met een solide verdediging en de individuele klasse van Christiano Ronaldo – een maatje te groot is.

Afijn, de Chilenen verwachten niet dat hun nationale team de cup mee terug brengt. Vlak na de kwalificatie heerste er een euforische stemming, maar inmiddels zijn de commentatoren realistischer. Het zou mooi zijn als Chili een wedstrijd zou kunnen winnen. Het land won in 1962 voor het laatst een duel op een eindronde. Hopelijk speelt het team mooi voetbal en bereikt het de achtste finales. Aangezien iedereen verwacht dat Brazilië daarin de tegenstander is, kijkt niemand verder.