Leve de man met de zaag

Of de hemel bestaat, weet ik niet. Maar als hij bestaat, dan moet er een vuur zijn. Een groot vuur met stukken Argentijns vlees erboven. En een man met een elektrische zaag. Je wijst een lap vlees aan, hij pakt het met een grote vork en zaagt er een stuk af dat op je bord past. Met het vlees op je bord loop je langs bakken met salades, pasta’s en frieten, schept hier en daar wat op en zoekt dan een tafeltje op om dat heerlijke voedsel de huig te doen passeren. En als de bodem van je bord in zicht komt, dan zaagt de man met de zaag gewoon weer een stuk vlees voor je af.
Ja, de tenedor libre (letterlijk: ‘de vrije vork’), de Argentijnse variant op de oud-Hollandse vreetschuur, was het hoogtepunt van onze trip naar Mendoza. Je betaalt een vast bedrag – iets meer dan 5 euro – en mag dan onbeperkt eten. Als goede Hollanders (Leticia leert snel) hebben we die 5 euro er zeker uitgehaald. Leticia schaamde zich in eerste instantie een beetje om een tweede keer naar de man met de zaag te lopen, maar liet uiteindelijk alle remmingen varen. Om twee uur moesten we onze lunch afbreken, de rest van de dag kregen we geen hap meer door onze keel.

Tot onze verrassing kreeg Leticia afgelopen zondag te horen dat ze van maandagavond tot vrijdagavond vrij zou hebben. De beslissing om naar Argentinië te reizen was snel genomen. Ik moest toch voor half juni Chili eventjes verlaten om mijn visum te verlengen (achteraf gezien was het nog niet zo stom om nu al te gaan, want later hoorden we dat de Argentijnen vanwege de Mexicaanse griep – die in Chili epidemische vormen aan het aannemen is – overwegen de grens dicht te gooien). Leticia zag het wel zitten om met me mee te gaan en voor de eerste keer in haar leven Chili te verlaten.
Zodoende stapten we dinsdag samen in de bus naar Mendoza, de dichtstbijzijnde Argentijnse stad. Om daar te komen, moesten we een vrij hoog deel van de Andes oversteken. De rit over de Los Libertadores-pas duurde een kleine zeven uur en ik heb me geen moment verveeld. Dat kwam voor een deel door het indrukwekkende landschap, voor een deel doordat de bestuurder de gewoonte had vrachtwagens in te halen bij dubbele doorgetrokken strepen.

Mendoza was een bijzonder aangename verrassing. Al direct viel ons op dat de stad er heel netjes uitzag, veel verzorgder dan Santiago – ons deel van Santiago althans. De straten en trottoirs waren schoon, de gevels zagen er goed onderhouden uit, de mensen waren goed gekleed en de winkels en restaurants waren bijzonder stijlvol. Langs alle straten – beter gezegd lanen – in het centrum stonden statige bomen met gele bladeren. Als de zon scheen – en dat deed hij helaas niet veel – gaf dat een goudkleurige gloed. Voortdurend stuitten we op fraai aangelegde pleinen en parken. Mendoza had, kortom, grandeur, al was het de grandeur van een provinciestad.
De Argentijnen praten zelfs chiquer dan de Chilenen. Chileens Spaans klinkt bijtend en hard. Argentijnen praten vloeiender, zangeriger. Het opvallendste verschil is dat ze de ‘ll’ uitspreken als ‘zj’ in plaats van j. Als je dat in het Nederlands doet, is het net alsof je alles op z’n Frans uitspreekt.
Ik kon me van mijn vorige verblijf in Argentinië niet herinneren dat het verschil met Chili zo groot was. Ook Leticia was stomverbaasd, want haar moeder had haar verzekerd dat het een arme boel zou zijn in Argentinië.
Op papier is Argentinië iets minder welvarend dan Chili. Het BNP per hoofd van de bevolking was er vorig jaar 14.200 dollar, tegen 14.900 dollar in Chili. Hoe is het dan mogelijk dat Mendoza op het oog moeiteloos de vergelijking met een Europese stad doorstaat, terwijl Santiago duidelijk met één been in Zuid-Amerika staat? Ik denk dat dat te maken heeft met twee dingen: het verleden van Argentinië en de economische ontwikkeling van de provincie Mendoza. Om te beginnen met de historie: Mendoza werd in 1861 getroffen door een aardbeving, die de hele stad platlegde. Vervolgens werd het centrum opnieuw opgebouwd in een periode waarin het economisch hartstikke goed ging met Argentinië. Het was destijds een van de rijkste landen van de wereld. De welvaart van toen zie je nu nog terug in het straatbeeld. De vijf fraaie plaza’s in het centrum, bijvoorbeeld, zijn toen aangelegd.
Omdat de Argentijnen er niet in slaagden hun economie te moderniseren, is het land langzaam maar zeker afgegleden. Maar in Mendoza en zijn omgeving gaat het behoorlijk goed. Dat komt voor een deel door natuurlijke rijkdommen. Er komt olie en uranium uit de grond, en vanwege het zonnige klimaat en het smeltwater uit de Andes wordt er volop wijn en olijfolie geproduceerd. Daarnaast trekt de regio hordes toeristen. Die komen af op de fraaie natuur en de gastronomische reputatie van het gebied. Ik heb geen harde cijfers kunnen vinden, maar ik twijfel er niet aan dat Mendoza een van de rijkste regio’s van Argentinië is.

In drie dagen Mendoza hebben we ons geconcentreerd op de gastronomische geneugten van de stad. We hebben niet alleen grote hoeveelheden rundvlees weggekapt, maar ook uitstekende pasta’s en pizza’s gegeten. In Argentinië wonen veel Italiaanse immigranten, die wel weten hoe ze lasagne en calzone moeten bereiden. Bovendien hebben ze er fatsoenlijke kaas, iets wat van Chili niet kan worden gezegd. Chili verbiedt de invoer van verse kaas, om te voorkomen dat veeziekten het land binnenkomen. Er is alleen binnenlands geproduceerde kaas te koop, die schandalig duur en van matige kwaliteit is.
De regio Mendoza staat bekend om haar wijn. Nu houden we allebei niet van wijn, maar we besloten toch maar een excursie te boeken naar een aantal wijnboeren. Niet erg origineel, maar ik vrees dat ik problemen met Leticia had gekregen als ik haar in een raft had gezet. Het was best interessant om te zien hoe wijn wordt gemaakt, maar het proeven leverde steevast vieze gezichten op. Alleen de chardonnay was wel binnen te houden. Van de rozijnen, zongedroogde tomaatjes, chocolade en tapenade werden we een stuk vrolijker.

Een paar kilo zwaarder reisden we donderdagavond terug naar Santiago. De terugtocht kwam op losse schroeven te staan toen bleek dat het in de bergen voor het eerst dit seizoen sneeuwde. Het risico was dat de pas zou worden gesloten. Het kan gebeuren dat de weg voor dagen, soms zelfs weken, onbegaanbaar is. Leticia kreeg het even benauwd, want hoe zou ze dat op haar werk moeten uitleggen? Gelukkig bleek het wel mee te vallen met de sneeuwval en reed de bus gewoon op tijd.
Toen was er nog maar één horde te overwinnen: de grens. De stempel in mijn paspoort bleek geen probleem, de controle van de bagage des te meer. Zoals gezegd doen de Chilenen nogal moeilijk over de invoer van dierlijke en plantaardige producten. In Mendoza hadden we een zak rozijnen van een kilo gekocht. Ik had in de krant gelezen dat je gedroogde vruchten wel mag invoeren, maar voor alle zekerheid – de minimale boete voor iets niet aangeven is omgerekend 150 euro – kruiste ik aan dat ik plantaardige producten bij me had. Een ultravrolijke beambte – om half twee ’s nachts een zeldzaamheid – vroeg me wat ik bij me had. Toen ik vertelde dat het rozijnen waren, schudde ze haar hoofd. Die mochten het land niet in. Maar gedroogde vruchten waren toch toegestaan, wierp ik tegen. Alleen met een certificaat, vertelde ze me. Ze keek medelijdend toen ik de zak uit m’n tas viste. Van haar mochten we er snel een paar handjes vol van naar binnen werken. Ik kon nog net ‘toedeledokie’ zeggen voordat ze er zonder pardon een blauwe vloeistof overheen goot. Dat doen ze voor je ogen zodat je niet denkt dat ze naderhand in de grenspost een feestje bouwen met alle in beslaggenomen producten.
Overigens had ik in de krant ook gelezen dat ze behoorlijk inconsequent zijn bij de controles. Dat bleek. Een Peruaanse vrouw die bij ons in de bus zat, had ook rozijntjes meegenomen. Zij had ze niet aangegeven. De contrabande werd door het röntgenapparaat opgemerkt. Tjonge jonge, nou moet het arme mens dokken, dacht ik. Maar nee hoor. Nadat haar rozijnen kennis hadden gemaakt met de blauwe vloeistof, mocht ze zonder boete vertrekken. Ik vraag me af of ze met mij als westerling evenveel genade zouden hebben gehad.

Ondanks het verlies van mijn rozijntjes was de trip naar Mendoza bijzonder geslaagd. Als Leticia weer eens een paar dagen vrij heeft, gaan we zeker weer. Ze is de laatste weken behoorlijk verwend door haar baas. Vorige week had ze ook al een paar dagen achter elkaar vrij. Toen zijn we de andere kant op gereisd, naar de kust. De eerste dag bezochten we San Antonio, de grootste haven van de westkust van Zuid-Amerika en tevens het mekka van de Super Santiago. Waar je ook ging, overal trof je de apparaten aan. Op de promenade zong een verlopen schoonheid boerenliedjes, niet helemaal zuiver. Er vlogen nogal wat pelikanen rond. Ik heb die beesten eerder gezien en toen waren ze hagelwit. In San Antonio waren ze ontzettend grauw. Zo’n soort stad was het dus.
Het hoogtepunt van onze trip naar de kust was een bezoek aan Isla Negra, waar een huis van Chili’s beroemdste dichter Pablo Neruda staat. De man was gek op de oceaan en richtte zijn huizen in als schepen. Hij verzamelde de meest uiteenlopende voorwerpen uit de hele wereld en kreeg werken cadeau van bevriende kunstenaars. Ik had zijn woning in Santiago al bezocht en die was fantastisch. Isla Negra zou nog excentrieker zijn, werd mij verteld. Het huis was inderdaad spectaculairder, vooral door zijn ligging. Het enige probleem was dat het veel toeristischer was. Kon je in Santiago op je gemak rondkijken en met de gids keuvelen, in Isla Negra kreeg de rondleiding een industrieel karakter. In krap een half uur werden we onder voortdurende druk van de groep achter ons door het huis gejaagd. Ik kreeg het gevoel dat driekwart van wat er te zien was aan ons voorbijging. Nou ja, dat is dus ook een bestemming om nog eens naar terug te keren.