Siliconen, schurken en een gestoorde panda

De regentijd is aangebroken. Dat betekent dat de regenvlagen dagenlang tegen de ramen slaan. Het is onmogelijk buiten vijftig meter te lopen zonder natte voeten te krijgen. Lekker weer om binnen te blijven en je met een kop thee of koffie voor de tv te nestelen, zou je zeggen. Maar dat valt tegen. Laat ik het diplomatiek zeggen: de Chileense tv sluit niet helemaal aan bij mijn smaak.

We ontvangen een stuk of zeven zenders. Natuurlijk zijn er meer kanalen, maar die zitten alleen op de kabel. Kabeltelevisie is iets waarvoor je grof geld moet betalen, daarom doen wij het met een ouderwetse antenne op het toestel zelf. Ik heb nog nooit zoveel sneeuw gezien, maar dat terzijde. En als er dan eens wat zichtbaar wordt, verschijnen zelden de dingen die ik wil zien.

In Nederland keek ik gruwelijk veel sport. Dat is hier wat lastiger, want de interessante wedstrijden en koersen zitten op de kabel. De voorjaarsklassiekers, het WK snooker, de Giro, Roland Garros, straks de Tour en Wimbledon, het zijn de dingen die ik nog het meeste mis. Maar elk nadeel heb z’n voordeel: ik verspil veel minder uren voor de tv.
Het niveau van de Chileense televisie laat zich nog het beste vergelijken met dat van SBS. Vooruit, er zijn best serieuze of onderhoudende programma’s, maar die zijn ver in de minderheid en zijn meestal op onaantrekkelijke tijdstippen geprogrammeerd. Films zijn nagesynchroniseerd (‘señor Anderson’), wat ik gruwelijk irritant vind . De meeste woordgrappen in de amusementsprogramma’s begrijp ik niet. Bovendien heb ik de indruk dat ze een ander gevoel voor humor hebben dan ik.
Alle zenders hebben precies hetzelfde aanbod. Ze hebben allemaal een soap, een realityprogramma waar geen einde aan lijkt te komen en een ouwehoerprogramma. Aan die laatste categorie erger ik me nog het meest. Er wordt een stel nitwits bij elkaar gezet die de halve dag ongestoord mogen kwetteren over allerlei onderwerpen. Ze hebben een houding dat zij het wel even vertellen, maar al gauw blijkt dat ze niet worden gehinderd door enige kennis van zaken. Tussendoor doen ze een soort belspel en maken ze reclame voor het een of ander. Op één zender klinkt om de haverklap een soort knallend geluid. Ik denk dat het is bedoeld om een belangrijk punt te onderstrepen, maar ik heb die lui nog nooit op een zinnige opmerking kunnen betrappen. Als Leticia me op de kast wil krijgen, zet ze vijf minuten zo’n show op.

Aan de andere kant kun je er zeker van zijn dat je, als je op een willekeurig tijdstip een minuutje rondzapt, wel ergens een lekker wijf in bikini ziet. Er zijn programma’s waar kwijlende oude mannen met een meetlint de maten van de dames opmeten. Dat Moeder Natuur een handje geholpen is, staat buiten kijf. Daar wordt helemaal niet moeilijk over gedaan. Als zo’n dame een nieuwe lading siliconen heeft laten inbrengen, komt ze in een ouwehoerprogramma vertellen hoe de verbouwing verliep.
Afgelopen week zag ik een andere variant in het ‘lekker-wijf-in-bikini-genre’. Het lekkere wijf in kwestie houdt iets in haar handen, dat ze laat vallen. Ze bukt zich diep om het op te rapen, waarbij het publiek ‘olé’ roept en de cameraman inzoomt op haar rondingen. Als ze weer recht staat, laat ze het weer op de grond kletteren. Ze raapt het op, geeft het aan de presentator, die het nog twee of drie keer uit z’n handen laat glippen. Het ‘olé’-ritueel herhaalt zich keer op keer.

Wat ik elke dag probeer te volgen, zijn de nieuwsbulletins om negen uur ’s avonds. Het maakt geen fluit uit op welke zender je kijkt. Ze doen namelijk allemaal precies hetzelfde. Als er iets gebeurt, zie je de microfoons van alle kanalen onder in je beeld. Het is best wel schrijnend om te zien hoe weinig origineel de televisiejournalisten hier zijn. Wie beweert dat commercialisering leidt tot pluralisme in het media-aanbod, moet eens een weekje de Chileense televisie volgen.
De nieuwsuitzendingen bestaan doorgaans voor meer dan de helft uit moorden, berovingen en ongelukken. Ik kan me goed voorstellen dat je, als je een tijdje het nieuws volgt, nauwelijks meer de straat op durft. Ik denk dat de focus op dat soort onderwerpen te maken heeft met twee overwegingen: het scoort goed bij de kijkers en is gemakkelijk te maken.
Wat me erg jaloers maakt, is dat de politie hier honderd procent meewerkt aan televisie-uitzendingen. Het lijkt wel of de journalisten in de dossiers mogen kijken. Ze weten alles: hoe een bende is opgerold, wie er zijn gearresteerd, wat er is gevonden, hoe een moord is gepleegd (het begrip ‘daderkennis’ lijkt hier niet te bestaan). In de uitzendingen worden vaak beelden van veiligheidscamera’s getoond, waarop moorden en de vreselijkste ongelukken te zien zijn. Regelmatig mogen journalisten mee met politie-invallen. In alle bulletins zie je hoe dezelfde deur wordt ingebeukt. Zo terughoudend als de Nederlandse bromsnorren zijn, zo open zijn hun Chileense collega’s.
Die samenwerking werkt ook andersom. In onderzoeksprogramma’s leggen journalisten om de zoveel tijd een schandaal bloot. Ze ontmaskeren bijvoorbeeld een pedofiel of een stel oplichters. Aan het einde van de uitzending schakelen ze live naar een presentator die bij het huis van een van de schurken staat, waar de politie precies op dat moment aan komt rijden. Rechtstreeks zien we hoe de ‘carabineros’ de boef in de boeien slaan en afvoeren.

Iets anders wat me fascineert, is te zien hoe hier totaal andere journalistieke normen gelden dan in Nederland. Verdachten komen herkenbaar in beeld en hun namen worden voluit genoemd. Journalisten volgen in hun berichtgeving meestal volledig de lezing van de politie (wellicht in ruil voor privileges en informatie?), terwijl het om verdachten gaat en de rechter zich niet over de zaak heeft uitgesproken. Privacy staat hier wat minder hoog in het vaandel dan in Nederland. Dat geldt ook voor slachtoffers van een ongeval of misdrijf. Het komt voor dat zij bij naam worden genoemd en in beeld komen op een moment dat ze dat waarschijnlijk liever niet willen.
Iets anders waar ik moeite mee heb, is de schaamteloze vermenging van informatie en reclame. Middenin een programma loopt een presentator naar een apart deskje, waar hij een bepaalde wijn aanprijst. Hij neemt een slok en zegt glimlachend: ‘mmm, lekker’. Presentatoren zetten ineens een gekke muts op, doen een dansje en noemen de aanbiedingen van de week van een bepaalde supermarktketen. Die gevallen vallen wat mij betreft onder de noemer ‘hinderlijke onderbrekingen’. De grens wordt echt overschreden op het moment dat een persoon die wordt geacht betrouwbare en objectieve informatie te geven, bijvoorbeeld de sportpresentator of de weervrouw, zijn of haar betoog onderbreekt om met dezelfde stem een product aan de man te brengen. Dat noem ik misbruik maken van het vertrouwen van de kijkers. Bovendien ga ik daardoor de rest van de nieuwsuitzending met andere ogen bekijken. Is het nieuws over de bacteriën in het voedsel op straat misschien ingegeven door grote horecaketens? De reportage over een bepaald soort restaurants of populaire cadeaus voor vaderdag, wie heeft daarvoor betaald? Met andere woorden: hoe onafhankelijk is de Chileense televisiejournalistiek?

Laat ik afsluiten met mijn favoriete programma: La Muralla Infernal, ‘de helse muur’. Als ik dinsdagavond thuis ben, zet ik het meestal aan. Het principe is simpel: BC’ers (Bekende Chilenen) staan op de rand van een zwembad. Er komt een muur van triplex met een noodgang op ze af. In de muur is een figuur uitgezaagd. Ze moeten dat figuur – bijvoorbeeld een springend mensenlichaam met de armen wijd – met hun lichaam uitbeelden. Doen ze dat goed, dan passeren ze de muur en krijgen ze punten. Doen ze dat niet goed, dan ramt de muur ze in het zwembad en – lachen, lachen! – eindigen ze met een nat pak.
Het hoogtepunt van het programma is wanneer een panda (voor alle duidelijkheid: een man of vrouw in een pandapak) op de bühne verschijnt. Ik dacht eerst dat hij reclame ging maken, maar dat bleek niet het geval. De panda doet niets anders dan wat ronddansen en op de tonen van ‘Killing in the name of’ het decor in elkaar schoppen. Als de BC’ers het zat zijn, gooien ze het beest op de grond en slaan ze het. Wanneer de panda murw op de vloer ligt, voert een lekker wijf – uiteraard in bikini – het af en gaat het spel verder. Mmm, nu ik dit zo schrijf lijkt het me een goed plan om het pandaconcept voor veel geld aan een Nederlands tv-productiebedrijf te verkopen.