Over naschokken, Trümmerfrauen en bouwfraude

In het vorige blog zat de schrik nog in m’n lijf. Het is maar goed dat ik het meteen na de aardbeving schreef, want inmiddels is de herinnering heel erg vervlakt, bijna alsof het iemand anders is gebeurd. Toevallig ben ik net een hoofdstuk over de theorie van ‘relative deprivation’ aan het lezen. Het komt erop neer dat mensen hun eigen situatie beoordelen in vergelijking met die van anderen. Direct na de aardbeving had ik nog geen vergelijkingsmateriaal en dacht ik dat ik een enorme ramp had meegemaakt. Nu ik de beelden van Talca, Constitución en Concepción heb gezien, besef ik dat ik er met alleen een kapotte tv heel goed vanaf ben gekomen. Trouwens, toen ik net de tv wegbracht, zag ik dat het hele winkeltje van de reparateur vol stond met tv’s.

Het leven in Santiago is de afgelopen dagen genormaliseerd. Winkels en restaurants zijn open, de metro rijdt weer, het vuilnis wordt opgehaald en in het park zijn ze graszoden aan het leggen. Het meeste puin is van de straten verdwenen. Naschokken komen steeds minder vaak voor en ze zijn steeds zwakker.
De situatie hier staat in schril contrast met die in het zuiden. Complete dorpen zijn weggespoeld. In sommige steden staat minder dan de helft van de huizen overeind. Het leger patrouilleert in de straten, omdat er anders geplunderd wordt. Dat wordt er trouwens toch wel. Kun je hier in Santiago tot op zekere hoogte nog zeggen dat Chili de aardbeving als een eerste wereldland heeft doorstaan (hoewel in de buitenwijken ook wordt geplunderd), de beelden uit het zuiden doen denken aan Haïti en Atjeh.
Nu moet ik niet te veel relativeren, want in Santiago is wel degelijk veel kapot. Aan de andere kant van onze flat is een deel van de dakrand naar beneden gevallen, bovenop de auto van een bewoner. Het voertuig is flink beschadigd. Vijftig meter verderop, bij een Chinees restaurant, lijkt van buiten niet veel aan de hand. Vandaag zijn ze binnen gaan puinruimen. Inmiddels ligt er een behoorlijke berg stenen en cement op de stoep. Twee straten verderop is de stoep voor een gebouw met linten afgezet. In de middenberm van de straat slapen de bewoners in tenten. Nog weer iets verderop is de hele zijgevel van een huis ingestort. Eergisteren stond de huisraad buiten en sliepen de bewoners op straat. Inmiddels zijn ze verdwenen. Hopelijk hebben ze ergens anders onderdak gevonden.
Een paar honderd meter van ons appartement is de situatie het ernstigst. Daar is een huis helemaal ingestort en zijn twee gebouwen superzwaar beschadigd. Het zijn huizen waar voor de beving vijftig, zestig mensen woonden, die allemaal een piepklein kamertje huurden. Vrijwilligers waren vanochtend bezig met puinruimen. Het waren vooral meiden van een jaar of zestien. Het werk van deze Chileense Trümmerfrauen was goedbedoeld, maar echt efficiënt leek het niet.
De meiden droegen allemaal een hesje van een liefdadigheidsorganisatie. ‘2010 zonder krotten’, stond erop. Ertegenover hadden de dakloos geworden mensen van het puin hutjes gebouwd.
Oude gebouwen – van het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw – hebben de meeste schade opgelopen. Moderne appartementencomplexen zijn er relatief goed vanaf gekomen. Maar langzaam maar zeker wordt duidelijk dat sommige van die flats zware structurele schade hebben opgelopen. De aardbeving heeft flink wat bouwfraude en corruptie blootgelegd waar we de komende tijd heel veel meer van gaan horen.
Ik merkte trouwens vanmiddag dat er een deskundige langskwam om de staat van ons gebouw te controleren. Wat een geruststelling, dat er al 60 uur na de beving iemand komt kijken of de negentig gezinnen in de flat gevaar lopen!

In de buitenwijken zijn diverse splinternieuwe flats onbewoonbaar geworden. Ze zijn gebouwd door verschillende bedrijven die wel allemaal dezelfde eigenaar hebben. Een van de namen van die bedrijven klonk me bekend in de oren. ‘Santa Beatriz, waar heb ik die naam eerder gehoord?’, vroeg ik aan Leticia. Ze schrok. ‘Daar heeft mijn broer net een appartement van gekocht’. Dat complex in het zuiden staat nog overeind, maar de waarde ervan zal de afgelopen dagen niet zijn toegenomen.
Met de familie van Leticia is alles goed. Zij zaten ongeveer net zover van het epicentrum af als wij. Ze zijn natuurlijk flink geschrokken en het grote aquarium van haar broer is in duizend stukken gebroken.

De Bed & Breakfast waar ik werk is licht beschadigd geraakt door de beving. Het pand is in 1920 gebouwd en de muren zijn van leem, wat zo’n beetje het slechtst bestand is tegen een aardbeving. De Nederlandse eigenaar dacht tijdens de beving, net als ik, dat hij er geweest was. Hij en zijn vrouw vreesden aanvankelijk dat de schade aan het monumentale gebouw heel groot was, maar het lijkt erop dat er alleen gaten en scheuren in het pleisterwerk zitten. Dat is een kwestie van dichtsmeren en opnieuw schilderen. Ze schatten de schade op een paar duizend euro, maar ze denken dat ze een aardbevingsverzekering hebben. Overigens heeft maar 7 procent van de Chilenen zo’n verzekering. Ik denk daarom dat de schade op heel veel plekken niet hersteld zal worden en dat je de gevolgen van de beving nog jaren, misschien zelfs tientallen jaren, zult blijven zien.
De dag na de beving hebben we in de B&B de brokstukken opgeveegd en al het stof weggestofzuigd. De kamers zijn niet in geweldige staat, maar de problemen lijken louter cosmetisch. De gasten die die dag met de bus aankwamen, namen genoegen met een licht beschadigde kamer. De gasten die met het vliegtuig zouden komen, waren in Peru gestrand. Het vliegveld is zwaar beschadigd (de vorige keer dat ik er was viel me al op dat het plafond er niet bepaald solide uitzag; op foto’s heb ik gezien dat door de aardbeving alle panelen naar beneden zijn gekomen) en voorlopig vertrekken er geen vluchten. Dat betekent voor de gasten die er nu zijn dat ze niet weg kunnen. We hebben het hele weekeinde geprobeerd de luchtvaartmaatschappij te bellen, maar we kwamen er niet door.
Voor de B&B betekent de trammelant op het vliegveld dat komende week een aantal gasten niet zal komen opdagen. Op de langere termijn kan ik me niet voorstellen dat het nieuws over de aardbeving een positieve invloed zal hebben op het toerisme in Chili.
Op het nieuws zeggen ze dat het herstel van het vliegveld maanden gaat duren, maar dat het waarschijnlijk vrijdag weer opengaat voor vluchten naar het buitenland. Voor mij persoonlijk is dat goed nieuws, want maandag vlieg ik naar Nederland.